Ο Γιώργος Ν. Περαντωνάκης χαρίζει μια ευθύβολη κριτική “Στη φωλιά του ιππόκαμπου”, για το Ανοιχτό Βιβλίο της Εφημερίδας των Συντακτών, στο Φύλλο της 25ης Σεπτεμβρίου 2021.
Γιώργος Ν. Περαντωνάκης
Επιμέλεια: Μισέλ Φάις
Η Ευτυχία Γιαννάκη ξεχώρισε εξαρχής, όταν κατέβηκε στον στίβο της αστυνομικής λογοτεχνίας, έφτιαξε τον αστυνόμο Χάρη Κόκκινο και συνδύασε το μυστήριο με κοινωνικοπολιτικά θέματα, από τα οικογενειακά μυστικά που κορυφώνονται στην αφανή βία («Στο πίσω κάθισμα», 2016) ώς τον φυλετικό ρατσισμό («Αλκυονίδες μέρες», 2017) κι από τα αναβολικά («Πόλη στο φως», 2018) μέχρι την αρχαιοκαπηλία («Η νόσος του μικρού θεού», 2020).
Το τελευταίο της έργο, ωστόσο, ξεπέρασε τα προηγούμενα κι έφτασε σε ανώτερα επίπεδα, παρά το μέγεθός του. Κι αυτό επιτεύχθηκε επειδή η συγγραφέας άφησε πίσω της τις προσωπικές της ευκολίες, δεν βολεύτηκε στα μοτίβα που η ίδια είχε πλάσει, ανακάτεψε την τράπουλα της γραφής της και στα δικά της καλούπια έπλασε άλλου είδους αγγεία, δικά της κι αυτά, αλλά σίγουρα ψημένα στο καμίνι της ανανέωσης και του εμπλουτισμού.
Η υπόθεση ξεκινά με τον κλασικό τρόπο: το πτώμα της δραστήριας και ανεξάρτητης δημοσιογράφου Ζωής Μαυρίδη ανακαλύπτεται στην πισίνα του πρώην άντρα της, του ζωγράφου Γιώργου Δελλή, ενώ ο ίδιος έχει εξαφανιστεί. Ο Χάρης Κόκκινος αναλαμβάνει δράση, ενώ στο παρασκήνιο περνάνε και οι κραδασμοί στη σχέση του με τη συνάδελφο Λίνα. Το δεύτερο νήμα, μια παράλληλη δηλαδή αφήγηση, έχει στο επίκεντρό της την ίδια τη συγγραφέα που βρίσκεται στην Υδρα, όπου παντρεύεται μια φίλη της. Τα δύο νήματα συνδέονται με μια αδιόρατη κλωστή: η Μαυρίδη, πριν πεθάνει, είχε στείλει στη συγγραφέα ένα άρθρο για τη δολοφονία της Ρένας Πολάτου, νεαρής σερβιτόρας που σκοτώθηκε στην Υδρα το 1980, και την καταδίκη του δάσκαλου Κωνσταντίνου Βλαστού. Τι συνδέει τον φόνο της δημοσιογράφου με την κλεισμένη οριστικά (;) περίπτωση της άτυχης νέας στο νησί.
Στο κέντρο των δύο βασικών ιστοριών αλλά και όλων των άλλων παράπλευρων είναι η γυναίκα ως θύμα κοινωνικών, θεσμικών ή άγραφων, πλαισίων που την τοποθετεί στο κέντρο εκμετάλλευσης, βίας και πιέσεων. Η Μαυρίδη αναγνωρίζεται ως μαχόμενη και καταξιωμένη δημοσιογράφος, αλλά ταυτόχρονα έχει εχθρούς τόσο στο επαγγελματικό πεδίο όσο και στην οικογενειακή της εστία, καθώς έχει χωρίσει με τον Δελλή, η Πολάτου είναι η περίπτωση της νεαρής που βρίσκεται σε ένα ξένο μέρος και εύκολα πέφτει θύμα της αντρικής νοοτροπίας και η Υδραία φίλη τής ενδοκειμενικής συγγραφέως παντρεύεται, χωρίς αυτό να είναι μια ασφαλής λύση.
Γιατί τελικά σκοτώνονται γυναίκες στο πέρασμα των εποχών; Είναι η ανεξαρτησία τους; Είναι η διασάλευση που προκαλούν στο πατριαρχικό μοντέλο της κοινωνίας; Είναι η αδυναμία των αντρών να αποδεχτούν τους νέους ρόλους; Το βιβλίο, όπως γενικά η λογοτεχνία, δεν δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις, αλλά θέτει τα ερωτήματα, έμμεσα, μέσα στο συγκείμενο, μέσα στο πλαίσιο μιας μικρής κοινωνίας, όπως της Υδρας, αλλά και μιας μεγάλης, όπως της Αθήνας, και των μέσων μαζικής ενημέρωσης που δίνουν διαστάσεις σε ό,τι γίνεται.
Η Ευτ. Γιαννάκη, αν κριθεί με όρους αστυνομικής λογοτεχνίας, θα φαινόταν ότι κάνει αφηγηματικά λάθη ως προς την πορεία της έρευνας κι ενίοτε κωλυσιεργεί, ίσως υπέρ το δέον. Αν όμως κριθεί με όρους κοινωνικής λογοτεχνίας, τότε θα αποδειχτεί ότι οι παράλληλες αφηγήσεις -που εν τέλει συγκλίνουν- οριοθετούν κοινωνικά πλαίσια, εγείρουν προβληματισμούς και δείχνουν ότι στην τελική εξιχνίαση δεν ενδιαφέρει ποιος ακριβώς είναι ο δράστης, αλλά το πώς και το γιατί οι γυναίκες είναι τα θύματα μακροχρόνιων ηθών (σύνδεση με τον Αϊ-Γιάννη τον Κλήδονα), προσωπικών φιλοδοξιών και ανδροκρατικών στερεοτύπων.
Πηγή: https://www.efsyn.gr/tehnes/ekdoseis-biblia/anoihto-biblio/311998_gynaikoktonias-anagnosma
