Μετά από δεκάδες ώρες καταφέρνεις να ολοκληρώσεις τον πρώτο κύκλο των δέκα επεισοδίων του Making a Murderer. Και τότε συνειδητοποιείς ότι μόλις ολοκλήρωσες έναν μαραθώνιο σε μορφή ντοκιμαντέρ για να μείνεις μπερδεμένος, σοκαρισμένος, κουρασμένος και ενδεχομένως θλιμμένος μπροστά στη μαύρη πλέον οθόνη γνωρίζοντας ότι ετοιμάζεται ο δεύτερος κύκλος επεισοδίων. Και τότε αναρωτιέσαι ήταν όντως ντοκιμαντέρ αυτό; Και τα στοιχεία reality που διέγνωσες; Ποια μέθοδος ακολουθήθηκε από τους παραγωγούς; Οι υποδείξεις και οι εικασίες τους πόση σχέση έχουν με την πραγματικότητα; Πώς έφτασε αυτή η σειρά να οδηγήσει χιλιάδες ανθρώπους να μαζέψουν υπογραφές απαιτώντας από τον Ομπάμα να δώσει χάρη στον Steven Avery, τον πρωταγωνιστή της υπόθεσης; Μπορεί όντως να κατασκευαστεί ένας δολοφόνος; Ποια η συμμετοχή της αστυνομίας, των αρχών, ολόκληρης της κοινωνίας σε αυτό; Και πως κατάφερε το Netflix με μια παραγωγή χαμηλού κόστους να ταράξει τα νερά και να δώσει ένα νέο ύφος στην τηλεοπτική αφήγηση;
Η υπόθεση: πολύ συνοπτικά το 2003, ο Steven Avery, 41 ετών τότε απελευθερώνεται από τη φυλακή μετά από δεκαοχτώ χρόνια κράτησης για βιασμό που τελικά αποδείχτηκε ότι δεν είχε διαπράξει. Η υπόθεσή του επανεξετάστηκε δεδομένου ότι υπήρχαν ενδείξεις λαθών και παραλείψεων στην έρευνα και η πλάνη αποδείχτηκε με την μελέτη δειγμάτων DNA. Όλα αυτά συμβαίνουν στο πρώτο επεισόδιο. Δυο χρόνια όμως αργότερα και ενώ ο Avery έχει στραφεί εναντίον των αρχών διεκδικώντας αποζημίωση από τις αρχές του Manitowoc για τα χρόνια που πέρασε αδίκως στη φυλακή ξανασυλλαμβάνεται, αυτή τη φορά με κατηγορίες για τη δολοφονία μιας φωτογράφου, της Teresa Halbach. Όλα τα επόμενα επεισόδια εστιάζουν σε αυτή την υπόθεση, εμπλέκοντας στην ιστορία τον ανιψιό του Avery ο οποίος ομολογεί ότι ήταν παρών στην δολοφονία της φωτογράφου και ότι συμμετείχε και ο ίδιος στον βιασμό, στην δολοφονία και στην καύση του πτώματός της μέσα σε οικόπεδο που ανήκει στην οικογένεια Avery. Ο θεατής παρακολουθεί το πρωτογενές υλικό των καταθέσεων (μέρος από τις 700 ώρες που καταγράφηκαν σε διάστημα 10 ετών). Είτε πρόκειται για βίντεο, είτε για τηλεφωνήματα ή άλλο ακουστικό περιεχόμενο όλα συντελούν στο να χαθεί σε έναν επικό λαβύρινθο που φαντάζει πιο ακραίος και από μυθοπλασία, ενώ αυτομάτως μετατρέπεται αν όχι σε δικαστή, σε ένορκο της υπόθεσης.
Η κριτική: το Making a Murderer έρχεται να ορίσει το μακροσκελές ντοκιμαντέρ γύρω από ένα αληθινό έγκλημα. Θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για τη μεγάλη φόρμα του ντοκιμαντέρ με στοιχεία reality show. Είναι φτιαγμένο έτσι ώστε να το παρακολουθήσουν οι θεατές που μέχρι πρότινος έβλεπαν το America’s Most Wanted ή το Investigation Discovery Network, αλλά κατάφερε να φέρει τη συγκεκριμένη ιστορία στο ευρύ κοινό. Στην πραγματικότητα το Making a Murderer φέρνει μια τόσο σημαντική αλλαγή στην τηλεοπτική αφήγηση του πραγματικού εγκλήματος, όση έφερε και το Cold Blood του Truman Capote στην λογοτεχνική αφήγηση αληθινών ιστοριών την δεκαετία του 60. Γιατί καταφέρνει να μετατρέψει τον θεατή σε καταναλωτή του αληθινού εγκλήματος, βάζοντάς τον στην θέση του δικαστή ή ακόμη και του δολοφόνου ή του θύματος. Ταυτόχρονα, μετατρέπει με μαεστρία ένα βαρετό υλικό δικογραφίας 700 ωρών σε εθιστικά επεισόδια που έχουν όλα τα στοιχεία μιας αφήγησης με πλοκή, ανατροπές, αγωνία, σοκαριστικές αποκαλύψεις, κυνικές δηλώσεις και εγκληματική ευφυΐα που θα ζήλευαν πολλοί συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας.
Ο θεατής μπαίνει μέσα στην ιστορία, απορροφάται και συχνά συνειδητοποιεί ότι διασκεδάζει με τις κυνικές ομολογίες ή τις αποκαλύψεις που τρέχουν μπροστά στην οθόνη του, όπως διασκέδαζε μερικά χρόνια νωρίτερα με τα reality shows. Και ενώ ολοκληρώνει κάθε επεισόδιο κουρασμένος, είναι έτοιμος να ριχτεί με τα μούτρα στο επόμενο για να δει ακριβώς τα ίδια που έχει δει στο προηγούμενο: μερικές κυνικές ομολογίες, περισσότερες λεπτομέρειες για το έγκλημα, την καθημερινότητα του δολοφόνου, τα τηλέφωνα στην αδερφή του από τη φυλακή, τις σχέσεις του, την αμέλεια και τα λάθη των αρχών και μερικές φωτογραφίες από τα θύματα και τους συγγενείς τους.
Η συγκεκριμένη σειρά πατάει στην πεποίθηση ότι οι αρχές δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους και από υπόθεση την μετατρέπει σε βεβαιότητα για να στηρίξει δέκα επεισόδια που σε πείθουν ότι πρέπει να αμφιβάλλεις. Ό,τι κι αν γίνεται εσύ πάντα θα αμφιβάλλεις και θα ψάχνεις τη συνωμοσία, ακόμη κι όταν βλέπεις την ομολογία μπροστά σου θα πρέπει να σκέφτεσαι μήπως αυτός που ομολογεί έχει πιεστεί ή μήπως δεν έχει την νοημοσύνη να προστατεύσει τον εαυτό του από τις αρχές που είναι πρόθυμες να τον εκμεταλλευτούν. Θα πιστεύεις ότι ο καθένας θα μπορούσε να βρεθεί στη θέση του Steven Avery αν το αποφάσιζαν οι αρχές. Θα πιστεύεις συνεπώς σε θεωρίες συνωμοσίας και θα έχεις χάσει ακόμη περισσότερο την πίστη σου στο σύστημα.
Το Making a Murderer μας αναγκάζει να κοιτάξουμε πάλι το στερεότυπο που έχουμε για την αμερικανική κοινωνία, για τις αχανείς εκτάσεις στη μέση του πουθενά, για τα πουλιά που πετάνε πάνω από εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα, για τους παχύσαρκους χωριάτες που ζουν απομονωμένοι, για μια οικογένεια στο περιθώριο της κοινότητας, για τα άτομα με χαμηλό IQ, για τις θεωρίες συνωμοσίας, για την δράση της αστυνομίας και των αρχών, για όλα όσα οι ταινίες, οι σειρές και τα reality show μας έχουν αποκαλύψει στο παρελθόν. Στο τέλος, η ίδια η ιστορία δεν έχει πια καμία σημασία, ούτε ο δολοφόνος, ούτε καν τα θύματα, γιατί συνειδητοποιείς ότι έχεις χαθεί τόσο μέσα σε αυτόν τον λαβύρινθο των σκοτεινών σκέψεων και της δυσπιστίας, ώστε όλα τα υπόλοιπα να έχουν αποδυναμωθεί. Κι εκείνη τη στιγμή συνειδητοποιείς ότι κάτι σε ενόχλησε και όχι απλώς ότι σε κούρασε. Στο τέλος εύχεσαι να είναι ένοχος ο Steven Avery, απλά για να βρεις μια διέξοδο σε αυτό το σκοτεινό σχήμα στο οποίο εγκλωβίστηκες.
Υπάρχει βιβλίο για την υπόθεση; Λέγεται The Innocent Killer και γράφτηκε από τον Michael Griesbach που εμφανίζεται στο πρώτο επεισόδιο της σειράς και αφορά την αθώωση του Steven Avery για την αρχική υπόθεση του βιασμού. Αυτό είναι το βιβλίο που ενέπνευσε του παραγωγούς του Netflix και έπεισε τους εκδότες του Penguin Random House.
Είναι η πρώτη φορά που είχε κάποιος την ιδέα για κάτι τέτοιο; Αναζητήστε τον Erle Stanley Gardner που δημιούργησε τον Perry Mason, έναν δικηγόρο του ποινικού δικαίου και τον χρησιμοποίησε σε 82 μυθιστορήματα, έξι φιλμ και περίπου 300 τηλεοπτικά επεισόδια. Αρχικά, ο Gardner αρθρογραφώντας κι έχοντας υπάρξει ο ίδιος δικηγόρος, εντόπιζε ανθρώπους που είχαν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: ήταν φτωχοί, καταδικασμένοι σε ισόβια για ειδεχθή εγκλήματα, είχαν εξαντλήσει τα ένδικα μέσα και κατέφευγαν στον ίδιο για να γεμίσουν τη στήλη του που ονομαζόταν «Το δικαστήριο της Έσχατης Λύσης».
Είναι το αληθινό έγκλημα η έσχατη λύση για την τηλεθέαση χαμηλού κόστους; Μήπως φέρνει μια νέα εποχή που θα εθίσει τους θεατές σε μια νέα μακροσκελή φόρμα της τηλεοπτικής αφήγησης; Μένει να το δούμε. Το μόνο βέβαιο είναι ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σειρά για όσους ασχολούνται με την αστυνομική αφήγηση.
© Eftychia Giannaki 2016