Την απάντηση επιχειρούν να δώσουν τα 18 κείμενα που εκδόθηκαν με αφορμή την συμπλήρωση 100 ετών από τη γέννησή του από τις Εκδόσεις Πατάκη. Συγγραφείς, μελετητές, δημοσιογράφοι φωτίζουν διαφορετικές πτυχές του έργου του και της προσωπικότητάς του, καλώντας τους νέους αναγνώστες, αλλά και τους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας να ξαναδούν το έργο του.
Με αφορμή την εκδήλωση για τον Γ. Μαρή που έγινε το Σάββατο στις 15 Οκτωβρίου στο Λεξικοπωλείο και αυτήν που πρόκειται να ακολουθήσει το επόμενο Σάββατο*, διαβάζω με προσοχή αυτά τα 18 κείμενα. Ποιος ήταν λοιπόν ο Μαρής; Τι αφήνει στους αναγνώστες και τι κληροδοτεί στους Έλληνες συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας;
Από το 1953 με το «Έγκλημα στο Κολωνάκι» καταφέρνει να μεταφέρει στην Αθήνα την κλασική αστυνομική παράδοση του Σιμενόν και της Αγκάθα Κρίστι. Ο αστυνόμος Μπέκας, ο κεντρικός ήρωας των ιστοριών του, είναι ένας επαρχιώτης, ένας μικροαστός που ζει μια ισορροπημένη ιδιωτική ζωή, έχει έναν συγκεκριμένο ηθικό πυρήνα, του αρέσει η δουλειά του και παλεύει να κατανοήσει τα ήθη της Αθήνας μέσω της διαλεύκανσης υποθέσεων που πέφτουν στα χέρια του. Θυμίζει αναμφίβολα τον Μαιγκρέ του Σιμενόν, αλλά εντάσσεται τόσο καλά στο αθηναϊκό αστικό τοπίο που οι όποιες ομοιότητες υποχωρούν μπροστά στη μεστή περιγραφή της ελληνικής πραγματικότητας της εποχής.
Η Αθήνα βρίσκεται τις περισσότερες φορές στο κέντρο της αφήγησής του. Μ’ αρέσει να σκέφτομαι τον Μαρή να περπατάει στην πόλη, στην Αθήνα, εξήντα χρόνια πριν κι έχω αυτήν ακριβώς την αίσθηση διαβάζοντας τα έργα του, ότι κάνω μια βουτιά στο παρελθόν της πόλης. Είναι γνωστό ότι του άρεσε να περπατά στην Αθήνα, η Ακρόπολη φαινόταν από το σπίτι του και οι ήρωές του απλώνονται σε όλο το αστικό φάσμα που ανοιγόταν μπροστά του. Η Αθήνα είναι η μεγαλούπολη με όλα τα χαρακτηριστικά των μεγαλουπόλεων της εποχής και ο Μαρής γράφει ασταμάτητα γι’ αυτήν, όπως ο Ιζζό για τη Μασαλία ή ο Καμιλέρι για το Παλέρμο, ο Μονταλμπάν για τη Βαρκελώνη.
Κάτι το οποίο βρίσκω επίσης εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι ο Μαρής παρά τον αριστερό ιδεολογικό προσανατολισμό του, στα βιβλία του κρατάει μια απολύτως ουδέτερη πολιτική στάση εστιάζοντας στον αστυνομικό μύθο χωρίς να φορτίζει τον αναγνώστη με τα πολιτικά διακυβεύματα της εποχής. Βέβαια δημοσιεύοντας τα μυθιστορήματά του στις εφημερίδες του συγκροτήματος Μπότση, την ”Ακρόπολη” και την ”Απογευματινή”, απευθυνόταν μάλλον σε ένα κοινό που δεν ταυτιζόταν με το παρελθόν του στην Αριστερά, οπότε αυτό επέβαλλε ενδεχομένως αυτή την ουδετερότητα η οποία όμως επιτρέπει στον σημερινό αναγνώστη να δει το έργο του έξω από οποιονδήποτε ιδεολογικό προσανατολισμό.
Πρέπει λοιπόν να διαβαστεί ο Μαρής σήμερα, ο κατά κόσμον Γιάννης Τσιριμώκος; Κατά την άποψή μου πρέπει να διαβαστεί ως ο θεμέλιος λίθος της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας, ως μια ξεχωριστή αναφορά στο παρελθόν της πόλης, της χώρας, της ελληνικής κοινωνίας, ως λογοτέχνης που θέτει τον κανόνα της αστυνομικής αφήγησης στην Ελλάδα, ως ένας εργάτης της γραφής που υπηρέτησε το είδος με απόλυτο μέτρο και συναίσθηση, ως ένας κλασικός που συνομιλεί ευθέως με τα σύγχρονα έργα της ελληνικής αστυνομικής που επιχειρούν να πιάσουν το νήμα από εκεί που το άφησε ο ίδιος.
Με ποια βιβλία του μπορεί να ξεκινήσει κανείς:
- Έγκλημα στο Κολωνάκι
- Έγκλημα στα Παρασκήνια
- Η εξαφάνιση του Τζων Αυλακιώτη
- Ο θάνατος του Τιμόθεου Κώνστα
- Το μυστικό του άσπρου βράχου
* Δείτε περισσότερα για την εκδήλωση στο Λεξικοπωλείο το επόμενο Σάββατο https://www.facebook.com/events/1794948124077832/