Ένα άρθρο μου για την πανδημία όπως δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα Τα Νέα Σαββατοκύριακο, στις 31 Οκτωβρίου 2020.
Ο Γάλλος δημοσιογράφος και συγγραφέας Jean-Dominique Bauby ύστερα από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο προσεβλήθη από το λεγόμενο locked-in syndrome, το σύνδρομο του εγκλεισμένου στον εαυτό του, αφού ήταν ανίκανος πλέον να κινηθεί, να μιλήσει, ακόμη και να ανασάνει χωρίς τεχνητή υποστήριξη. Ένα μόνο βλέφαρο του είχε μείνει για να επικοινωνεί με τον κόσμο. Μεταμορφωμένος σε ένα «σκιάχτρο για σπουργίτια» γράφει γι’ αυτή την εμπειρία του: «Τότε με κατέκλυσε μια αλλόκοτη ευφορία. Όχι μόνο ήμουν εξορισμένος, παράλυτος, βουβός, σχεδόν κουφός, στερημένος από κάθε ευχαρίστηση και περιορισμένος στην ύπαρξη μιας μέδουσας, αλλά επιπλέον ήμουν και φριχτός στην όψη. Με έπιασε τότε ένα τρελό νευρικό γέλιο, το γέλιο που μας προκαλεί τελικά η συσσώρευση καταστροφών». Το βιβλίο του «Το σκάφανδρο και η πεταλούδα» περιγράφει το παράδοξο της ευδαιμονίας στο ταξίδι του ακίνητου ανθρώπου.
Παρόμοια ήταν και η αντίδραση του Άγγλου συγγραφέα Paul West που ήρθε αντιμέτωπος με ένα σωρό ασθένειες – εγκεφαλικό, διαβήτη, αρρυθμίες, παράλυση, ημικρανίες, δερματοπάθειες – για να φτάσει να περιγράφει τη συσσώρευση των καταστροφών του ως «ένα θαυμαστό δυστύχημα που τον μύησε στη βιολογική μαγεία» και ξεκλείδωσε το ιδιότυπο πάθος του με την ίδια την ασθένεια, περιγράφοντας με λυρικούς όρους τις κολπικές μαρμαρυγές του, θαυμάζοντας τη δράση των φαρμάκων στο σώμα του και παρομοιάζοντας τα υπερηχογραφήματα με έργα του Καντίνσκι. Από την μουσική των χρωμάτων του Ρώσου ζωγράφου, μεταπήδησε με ευκολία στη μουσική της ασθένειας, επιδεικνύοντας στον περίγυρό του το παθιασμένο ταγκό με αυτό που τον σκότωνε. Το γεγονός ότι κατάφερνε να επιζεί χάρη στον βηματοδότη και την φαρμακευτική αγωγή τον μετέτρεπε σε έναν νέο υπεράνθρωπο-μηχανή που καμάρωνε για τα συμπτώματά του με το πάθος του συλλέκτη που σκύβει στα έργα τέχνης της συλλογής του.
Η συγγένεια της τέχνης με το τραύμα και η παράδοξη ευδαιμονία που αντλεί κανείς από τα βάσανά του ή ακόμη και η επινόηση του βασάνου για να αντλήσει αυτή την ηδονή, δεν είναι κάτι ασυνήθιστο, αφού όχι μόνο καταγράφεται συχνά σε βιβλία και άρθρα, αλλά το βλέπουμε διαρκώς γύρω μας σε ανθρώπους και μέσα ενημέρωσης που εστιάζουν στην ηδονή της καταστροφολογίας. Ο Επίκουρος συνόψισε εύστοχα την ανθρώπινη κατάσταση ως προς αυτό: «την ηδονή, βλέπεις, τη χρειαζόμαστε, όταν η στέρησή της μας προξενεί πόνο· όταν δεν αισθανόμαστε πόνο, δε χρειαζόμαστε πια την ηδονή. Και για τούτο η ηδονή είναι αρχή και τέλος της ευτυχισμένης ζωής. Γιατί έχουμε διαγνώσει ότι είναι το πρώτο και σύμφυτο αγαθό μέσα μας». Στον δυτικό τρόπο της επιβεβλημένης ευτυχίας, όταν δεν μπορείς να αντλήσεις από αλλού ηδονή, θα την αναζητήσεις στο τραύμα και την ασθένεια. Το ακάνθινο στεφάνι φοριέται και ξαναφοριέται στο κεφάλι του γιου του θεού, τελετουργικά, κάθε χρόνο, έτσι ώστε να υποφέρει όχι μόνο ο άνθρωπος που τον πρόδωσε, αλλά και ο ίδιος ο θεός που βλέπει έτσι τον γιο του. Η συνταγή της ανθρωποθέωσης πετυχαίνει πάντοτε. Η ηδονή του πόνου, της καταστροφής, του σκοταδιού συνορεύει με την ρητορική της ηδονής της ευδαιμονίας, του αιώνιου φωτός και της ανάστασης. Το νόμισμα στριφογυρίζει και φέρνει νομοτελειακά πότε κορόνα και πότε γράμματα.
Την εποχή του κορωνοϊού, των διαδοχικών lockdown, της πολιτικής ορθότητας, της αγριότητας εναντίον του διαφορετικού και του αδύναμου που φανερώνεται όταν σηκώνεται το χαλί, των νέων στρατοπέδων συγκέντρωσης για μετανάστες, του φρικιαστικού αποκεφαλισμού ενός Γάλλου καθηγητή, της εργασίας από το σπίτι, της εκπαίδευσης από απόσταση, του ευέλικτου εισοδήματος, της ακραίας ανασφάλειας, των λαϊκιστών πρωθυπουργών και προέδρων που εκλέγονται και απειλούν με επανεκλογή μέσα από το τεθωρακισμένο τζιπ τους φέρνοντας βόλτες ως φορείς του θανατηφόρου ιού, της αγοράς που αγκομαχεί για διαρκή κέρδη μέσα σε φούσκες, των ψευδών αριθμών και των ψευδών ειδήσεων, της οικονομίας και της παραοικονομίας, των χαμένων παραδείσων που αφήσαμε πίσω μας, επενδύοντας σε νέους φορολογικούς παραδείσους, οι μάχες με τις νέες ασθένειες δίνονται ηδονικά με αόρατους εχθρούς. Με trolls και πραγματικούς αντιπάλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που πουλάνε τον χρόνο και τον ναρκισσισμό μας σε διαφημιστές, σε πλατφόρμες που μας διασκεδάζουν με αστυνομικές σειρές που επιδιώκουν να βάλουν μια πλαστική τάξη στο χάος, σε ριάλιτι που καθρεφτίζουν την κατάπτωση του ανθρώπου που πίστεψε ότι μπορεί να τα έχει όλα δίχως κόπο και κατέληξε στο τίποτα, locked-in στο σπίτι και στον εαυτό του.
Μοιάζουν οι κοινωνίες και όλος ο πλανήτης με τους δύο ασθενείς, τον Jean-Dominique και τον Paul που σαν κοσμοναύτες μας μιλούν για τον νέο κόσμο που έρχεται και αυτοί τον είδαν πρώτοι. Έχοντας φτάσει σε ακραίο σημείο αναμέτρησης με την ασθένεια επιχειρούν να σταματήσουν την πτώση τους, με το εργαλείο που ενεργοποιείται όταν βυθιζόμαστε σε έναν εφιάλτη, το απότομο ξύπνημα. Μόνο που αυτό το ξύπνημα τους βρίσκει μέσα στην ιλιγγιώδη μοναξιά τους και χρειάζεται να κάψουν τα καράβια τους. Κανένα θρησκευτικό πάθος δεν κατοικεί εδώ την εποχή του COVID-19. Μόνο ο ρεαλισμός και η ασφυκτική μοναξιά που ερευνά τις καινούριες ανθρώπινες δυνατότητες. «Μέχρι τώρα κανείς δεν προσδιόρισε τι μπορεί το σώμα», είπε ο Σπινόζα, πόσο μάλλον το επικίνδυνο πνεύμα του παγιδευμένου σώματος που αναγκάζεται να ταξιδέψει ακίνητο. Όσοι δεν είμαστε παθολογικά αισιόδοξοι διαισθανόμαστε ότι τα lockdown δεν είναι τίποτα μπροστά στο locked-in που επελαύνει ήδη και μας σαρώνει ηδονικά μέσω της ασθένειας. Ελπίζουμε μόνο το ξύπνημα να μας βρει αλλού από εκεί που πέσαμε για ύπνο, αλλά πόσο πιθανό είναι αυτό;
Πηγή: https://www.tanea.gr/print/2020/10/31/opinions/apo-to-lockdown-sto-locked-in/
