Συνέντευξη στην Χρυσάνθη Ιακώβου
Η Ευτυχία Γιαννάκη, με αφορμή την κυκλοφορία του μυθιστορήματος της “Αλκυονίδες μέρες” (Εκδόσεις Ίκαρος) μιλά για την αστυνομική λογοτεχνία, για την Ελλάδα του σήμερα και για τη βιβλιοπαραγωγή στις μέρες μας.
“Αλκυονίδες μέρες” το μυθιστόρημα σας που κυκλοφόρησε τελευταία, το δεύτερο μέρος μιας αστυνομικής τριλογίας. Ποιο θέμα πραγματεύεται η τριλογία και το συγκεκριμένο βιβλίο;
Η Τριλογία της Αθήνας είναι μια σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων που συστήνει στο αναγνωστικό κοινό τον Αστυνόμο Χάρη Κόκκινο και την ομάδα του μέσα από τρεις υποθέσεις που διαδραματίζονται στην πόλη. Στόχος μου είναι να δώσω μια τοιχογραφία των κατοίκων της Αθήνας εδώ και τώρα που λειτουργεί βεβαίως ως μικρογραφία της χώρας. Οι ριζικές αλλαγές που βιώνουμε, οι συνθήκες αστάθειας και ασάφειας, η μικρή και η μεγάλη παραβατικότητα, η κοινωνική συνενοχή, τα κοινά μυστικά, το παρελθόν που επανρχέται, τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα της εποχής και οι βαθύτερες υπαρξιακές αναζητήσεις και οι φόβοι των ανθρώπων γύρω μου είναι τα κεντρικά ζητούμενα της Τριλογίας. Στις Αλκυονίδες Μέρες η έννοια του ξένου, όχι μόνο του μετανάστη, αλλά και του ξένου, του άγνωστου μέσα μας, τα λάθη και οι παραλείψεις του παρελθόντος, η αγορά και οι σκληρές επιταγές της είναι οι κεντρικοί άξονες πάνω στους οποίους δομείται η πλοκή μιας ιστορίας που στενεύει σαν κλοιός γύρω από τους πρωταγωνιστές της.
Ποια είναι η δυσκολία / πρόκληση για τον συγγραφέα του αστυνομικού μυθιστορήματος σε σύγκριση με τα άλλα λογοτεχνικά είδη του πεζού λόγου;
Η πρόκληση για μένα είναι να συνδυάσω το βάρος με την ελαφρότητα στην αφήγηση κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον και το ρυθμό της ιστορίας. Στο αστυνομικό μυθιστόρημα ο συγγραφέας καλείται να προσεγγίσει το ακραίο, το παραβατικό, τον κοινωνικό προβληματισμό ή ακόμη και τους βαθύτερους υπαρξιακούς φόβους, φέρνοντάς τους στα μέτρα του αναγνώστη, θέτοντάς του ερωτήματα μέσα από μια εύληπτη ιστορία ή έναν γρίφο, προβληματίζοντάς τον για τον τρόπο σκέψης του και τα δικά του όρια ή φόβους. Και όλα αυτά σε μια ιστορία που πρέπει να κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του μέσα από το ρυθμό των λέξεων. Στην πραγματικότητα η αστυνομική αφήγηση στις μέρες μας κρατά τις ρίζες του γρίφου, του μυστηρίου και της ανατρεπτικής πλοκής, αλλά μετατρέπεται ταυτόχρονα στη μεγάλη κοινωνική λογοτεχνία της εποχής και στις καλύτερες εκδοχές της σε ένα εργαλείο διαχείρισης των φόβων και των υπαρξιακών αναζητήσεων του αναγνώστη. Αυτό την καθιστά εξαιρετικά σύνθετη και ενδιαφέρουσα βεβαίως για τον δημιουργό.
Χάρης Κόκκινος: πώς σκιαγραφείται ο κεντρικός ήρωας ενός αστυνομικού μυθιστορήματος;
Ο Χάρης Κόκκινος είναι ένας σαραναπεντάρης αστυνόμος στην Αθήνα σήμερα. Μέσα από αυτόν ήθελα να δώσω την προσωπική μου αλήθεια και αίσθηση για τα πράγματα. Τον συναντάμε σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής του, τόσο όσον αφορά στα προσωπικά του, όσο και στα επαγγελματικά του. Είναι ένας συνηθισμένος άνθρωπος σε ακραίες συνθήκες. Δεν είναι ούτε υπερήρωας, ούτε καρικατούρα με οξυμμένα κάποια χαρακτηριστικά ή πάθη του, όπως έχουμε συνηθίσει στην αστυνομική αφήγηση. Είναι εμμονικός με τη δουλειά του, αναζητά δικαιοσύνη για λογαριασμό του θύματος, έχει έναν συγκεκριμένο ηθικό κώδικα, είναι πεισματάρης, οργανωτικός και δεν υποχωρεί ακόμη κι όταν όλοι παραιτούνται. Αντιθέτως στα προσωπικά του είναι μπερδεμένος και αναποφάσιστος. Μόλις βγει από το λαβύρινθο μιας υπόθεσης, πέφτει με τα μούτρα στον επόμενο, αφήνοντας πίσω του τα μεγάλα προσωπικά του ζητήματα που παραμένουν ανοιχτά. Στο πρώτο βιβλίο συστήνεται στον αναγνώστη, στο δεύτερο γνωρίζονται και στο τρίτο πλέον ο αναγνώστης θα αντιληφθεί γιατί τον συναντάμε σε αυτή τη στιγμή της ζωής του. Τα τρία βιβλία λειτουργούν ως παζλ που ολοκληρώνει όχι μόνο τον χαρακτήρα του πρωταγωνιστή των ιστοριών, αλλά και της αίσθησής μου για την πόλη που δίνεται με τους εξίσου σημαντικούς περιφερειακούς χαρακτήρες που εμφανίζονται στα τρία βιβλία.
Πώς βρίσκετε την ελληνική παραγωγή αστυνομικής λογοτεχνίας; Έχουμε καλά δείγματα γραφής ή πρόκειται για έναν τομέα στον οποίο κερδίζουν οι ξένοι συγγραφείς του είδους;
Τα λογοτεχνικά ρεύματα στην χώρα μας συνήθως έρχονται από έξω προς τα μέσα. Έτσι και με την αστυνομική λογοτεχνία η οποία γνωρίζει παγκοσμίως άνθηση (τουλάχιστον εμπορική) τα τελευταία χρόνια, φαίνεται ότι κάποιοι αναγνώστες στρέφονται και στο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Ποσοτικά η παραγωγή ελληνικών αστυνομικών μυθιστορημάτων αυξάνεται εντυπωσιακά. Αν ποιοτικά θα έχουμε αντίστοιχη άνθηση, μένει να το δούμε τα επόμενα χρόνια, είτε με νέες φωνές που θα δώσουν ώθηση στο είδος, είτε αναζητώντας και ξαναδιαβάζοντας τους παλιούς.
Αστυνομικό μυθιστόρημα και έμπνευση: από πού αντλείτε υλικό και ποια είναι αυτά που σας επηρεάζουν κατά τη σύλληψη της ιδέας και την υλοποίηση της;
Μέσα από τις ιστορίες μου επιχειρώ να δώσω την αλήθεια μου και να απαντήσω στον γνήσιο προβληματισμό μου, στα ζητήματα που είναι ανοιχτά μέσα μου. Όπως προβληματίζεται και δοκιμάζει τα όρια και τον τρόπο σκέψης του ο αναγνώστης, το ίδιο κάνω κι εγώ γράφοντας, διανύω δηλαδή την ίδια διαδρομή λίγο πριν από αυτόν. Με αυτή την έννοια το υλικό είναι παντού γύρω μου, είναι σε μια εικόνα, σε μια αφήγηση, σε μια αίσθηση για το αστικό τοπίο, σε μια συνάντηση. Η Αθήνα αυτόν τον καιρό είναι κατά την άποψή μου ένα πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη αστυνομικών ιστοριών. Πολλές φορές τα ίδια τα κτίρια κουβαλούν τα σημάδια μιας ιστορίας, τα λάθη και τις παραλείψεις των κατοίκων ή το μεγαλείο τους να αναγεννιόνται από το ελάχιστο.
Έγκλημα-βία-κοινωνία: σε τι αλληλεπίδραση βρίσκονται τα βιβλία σας με τις σημερινές κακοδαιμονίες της ελληνικής πραγματικότητας;
Η πραγματικότητα και ιδιαιτέρως η ελληνική πραγματικότητα και ο κοινωνικός προβληματισμός μου σχετικά με όσα αποφεύγουμε να κοιτάξουμε κατάματα παρόλο που περνούν δίπλα μας είναι κεντρικοί άξονες στην μυθοπλασία μου. Θέλω να πω ότι υπάρχει βεβαίως ένα στοιχείο κατασκευής στις ιστορίες μου, κυρίως όσον αφορά στην πλοκή γύρω από το έγκλημα και την εξιχνίασή του, αλλά η ατμόσφαιρα, ο προβληματισμός, το συναίσθημα και τα ερωτήματα που επιχειρώ να θέσω στον αναγνώστη προκύπτουν από την πραγματικότητα γύρω μου και τον τρόπο που την εσωτερικεύω.
Κρίση και λογοτεχνία: θεωρείτε ικανοποιητική τη λογοτεχνική παραγωγή στις μέρες μας, δεδομένων των συνθηκών, και την ανταπόκριση του κοινού ή η λογοτεχνία είναι από τους τομείς που έχει πληγεί ανεπανόρθωτα;
Από τη μία έχουμε τα νούμερα που είναι αμείλικτα και μιλούν για συρρίκνωση. Από την άλλη έχουμε πλήθος βιβλίων που εξακολουθούν να εκδίδονται και δε διαβάζονται ή διαβάζονται ελάχιστα. Νομίζω ότι η αλήθεια όμως δεν μπορεί να αναδειχθεί μόνο μέσα από τα νούμερα. Στη χώρα μας έχουμε δεχτεί ότι οι άνθρωποι βαριούνται να διαβάσουν ή ότι διαβάζουν λίγο, σε σχέση τουλάχιστον με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή η αποδοχή και το γεγονός ότι δεν κάνουμε σοβαρή προσπάθεια για να αλλάξει είναι το πιο επικίνδυνο και ίσως επιφέρει τελικά το ανεπανόρθωτο πλήγμα. Κι όταν μιλώ για σοβαρή προσπάθεια δεν αναφέρομαι μόνο στους ανύπαρκτους κρατικούς φορείς, αλλά και στην ευθύνη των εκδοτών και των ίδιων των συγγραφέων τελικά. Διότι γίνεσαι τελικά, αυτό που αποδέχεσαι να γίνεις.
Μένει ένα ακόμα βιβλίο για να ολοκληρώσετε την τριλογία σας. Πότε αναμένεται να κυκλοφορήσει;
Αυτόν τον καιρό γράφω το τρίτο μέρος της Τριλογίας και υποθέτω ότι θα κυκλοφορήσει μέσα στο έτος.
Τι να περιμένουμε από εσάς στη συνέχεια; Θα μπορούσαμε να σας δούμε σε κάποιο άλλο είδος;
Ας αφήσουμε λίγο σασπένς για τη συνέχεια. Όπως και στη ζωή, έτσι και στη λογοτεχνία όλα είναι ανοιχτά. Στην αστυνομική λογοτεχνία δε, το έδαφος είναι ακόμη πιο πρόσφορο και ανοιχτό σε ανατροπές.