Τα φετινά Χριστούγεννα έχουν μυστήριο για όλους, μικρούς και μεγάλους! Στο ένθετο της Greekbooks με προτάσεις βιβλίων για την Κυριακάτικη Καθημερινή και τη Real Νews.
Αυτές τις γιορτές διαβάζουμε και δωρίζουμε βιβλία!
Μυστήριο για όλους
Τα αστυνομικά μυθιστορήματα ενηλίκων, αλλά και το παιδικό μυστήριο φαίνεται ότι καταφέρνουν να κεντρίζουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών, αποκτώντας όλο και περισσότερους φανατικούς αναγνώστες σε όλες τις ηλικίες. Μπορεί κανείς να κάθεται αναπαυτικά στο σαλόνι του σπιτιού του, να απολαμβάνει ένα ζεστό τσάι και ταυτόχρονα να διαβάζει ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για απίστευτα εγκλήματα που συμβαίνουν στον παγωμένο βορρά ή στη Μεσόγειο. Σε συνθήκη αναγνωστικής ασφάλειας παίζει με τους φόβους του, τις σκοτεινές πτυχές της ύπαρξης, αναζητά απαντήσεις σε αυτό που δεν είναι προφανές και πειραματίζεται με τα όρια και τον τρόπο σκέψης του. Σε έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο πολύπλοκος, οι εχθροί παύουν να είναι απτοί και ο αναγνώστης επιλέγει να εστιάσει σε αφηγήσεις που συνήθως έχουν ως στόχο να του δώσουν απαντήσεις και να αποκαταστήσουν το χάος μια μεγαλειώδη κάθαρση. Το σκοτάδι φωτίζεται με εκπλήξεις και η ιστορία απαιτεί λύσεις που συνήθως δίνονται θεαματικά. Το ίδιο συμβαίνει με τα παιδιά. Εκεί όπου τα πάντα είναι ρευστά και μυστήρια, στον κόσμο της παιδικής φαντασίας υπάρχει η ανάγκη να ερμηνευτεί με την λογική το ανεξήγητο, να νικηθεί ο φόβος και η ασάφεια. Το μυστήριο για τα παιδιά και η αναζήτηση απαντήσεων είναι ο τρόπος με τον οποίο τελικά κατανοούν τον κόσμο γύρω τους, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζονται τα προβλήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητά τους. Τους αρέσει η περιπέτεια, το χιούμορ, οι ανατροπές, οι αιφνιδιασμοί γιατί ακριβώς νιώθουν ότι γι’ αυτό προετοιμάζονται, για μια ζωή γεμάτη περιπέτειες.
Αναρωτιέται κανείς ποια είναι τα δομικά στοιχεία αυτής της φόρμας που καθιστούν τις αφηγήσεις μυστηρίου τόσο δημοφιλείς; Είναι μόνο η σφιχτή πλοκή, η δομή που επιβάλλει ιστορίες με αρχή, μέση, τέλος, κρατώντας αμείωτο το σασπένς, οι δυνατοί χαρακτήρες, οι ανατροπές, η περιπέτεια, τα παιχνίδια του μυαλού είναι λίγα από τα στοιχεία που τραβούν την προσοχή των αναγνωστών και τους διασκεδάζουν. Αρκεί μια καλοδουλεμένη πλοκή σε επίπεδο γρίφου και μια θεαματική κάθαρση που επαναφέρει την τάξη στο χάος για να θεωρηθεί ένα αστυνομικό μυθιστόρημα επιτυχημένο;
Θα έλεγα ότι αυτή είναι η παλιά καλή συνταγή που κουβαλούν ακόμη στον πυρήνα τους οι αστυνομικές αφηγήσεις, όμως πλέον δεν στέκονται εκεί. Η πλοκή είναι πάντοτε παρούσα, αλλά αυτή είναι μόνο η αρχή ή η αφορμή για να ξεδιπλωθεί το κοινωνικό σχόλιο και να δημιουργηθεί η συνθήκη ώστε να καταβυθιστεί κανείς στον ανθρώπινο ψυχισμό μέσα από πολύπλοκους χαρακτήρες.
Τα αστυνομικά μυθιστορήματα αναδεικνύουν και αναμετριόνται ευθέως με τα τρέχοντα κοινωνικά προβλήματα κατασκευάζοντας μικρόκοσμους που είναι καθρέφτες της κοινωνίας μας.
Θραύσματα στα οποία μπορεί κανείς να δει τον εαυτό του, τους φίλους του, την οικογένειά του, τα κλειστά στόματα, τα λάθη και τις παραλείψεις του παρελθόντος που επανέρχονται, τις ιδιαιτερότητες των μικρών κοινωνιών, αλλά και των μεγάλων αστικών κέντρων. Το σύμπαν που συστήνει κάθε ιστορία στον αναγνώστη είναι οικείο, αναγνωρίσιμο και απτό. Ταυτόχρονα διαπιστώνει ότι σηκώνοντας σιγά σιγά το χαλί έρχεται στο φως όχι μόνο το δημόσιο και το ιδιωτικό ζήτημα που μπορεί να τον αφορά, αλλά και η μυστική ζωή μας, το ανομολόγητο, το πιο βαθύ και το πιο σκοτεινό που φωτίζεται όταν οι συνθήκες δημιουργούν το κατάλληλο έδαφος. Εκεί ο ο αναγνώστης καλείται να καθρεφτιστεί στην ιστορία και να δοκιμάσει τα όριά του, όχι μόνο τα λογικά, λύνοντας τον γρίφο, αλλά και τα ψυχικά όρια. Συχνά ο θύτης, είναι και θύμα, τα όρια του καλού και του κακού διαπλέκονται, δεν υπάρχει άσπρο και μαύρο, αλλά μια πλούσια παλέτα χρωμάτων και τόνων. Συχνά πιάνει ο αναγνώστης τον εαυτό του να αναπτύσσει μια ιδιαίτερη ενσυναίσθηση γι’ αυτό που του είναι ξένο, συμπαθεί έναν δολοφόνο ή να αντιπαθεί αυτούς που επιχειρούν να επιβάλλουν την τάξη. Αυτό συμβαίνει γιατί σκύβει με τρυφερότητα πλέον όχι μόνο στο ανοίκειο, αλλά τελικά στο δικό του σκοτάδι, στο μυστήριο που υπάρχει εντός του. Με έναν τρόπο φωτίζεται ο ίδιος και οι πολλαπλές πτυχές του εαυτού του μέσα από αυτές τις αφηγήσεις.
Στα παιδιά βεβαίως όλα αυτά φυτεύονται σε ένα κουκούλι που είναι συμβατό με την ηλικία και τις ανάγκες της. Η περιπέτεια, το στοιχείο του χιούμορ και του πειραματισμού είναι κυρίαρχα σε κόσμους που είναι πολύχρωμοι, φωτεινοί και δείχνουν τον τρόπο στο παιδί να λύνει τα προβλήματα αντιμετωπίζοντας το μυστήριο ως πρόκληση και όχι ως στοιχείο που το φοβίζει. Και σε αυτή την περίπτωση όμως είναι ο ίδιος ο ψυχισμός του παιδιού που καθρεφτίζεται στην ιστορία και πειραματίζεται με τα όρια, τις αποφάσεις και τα συμπεράσματα που βγάζει.
Με έκπληξη διαπιστώνει κανείς ότι οι μεγάλοι αναγνώστες νιώθουν συχνά ότι διασκεδάζουν σαν παιδιά με τα όρια του γρίφου διαβάζοντας αστυνομικά μυθιστορήματα, αναζητώντας τον ένοχο και απαντήσεις και ότι οι μικροί αναγνώστες παίρνουν πολύ σοβαρά την αναζήτηση του ενόχου και την αποκατάσταση της τάξης. Είναι σαν οι μικροί να μεγαλώνουν και οι μεγάλοι να μικραίνουν στην σύμβαση ενός έξυπνου παιχνιδιού που στήνουν αυτές οι ιστορίες. Όμως όλοι ξέρουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα βαθύτερο τελικά από αυτό το παιχνίδι που παίζει κανείς με τον εαυτό του καθώς επιχειρεί να καθρεφτιστεί σε ένα βιβλίο.
Με έκπληξη διαπιστώνει κανείς ότι οι μεγάλοι αναγνώστες νιώθουν συχνά ότι διασκεδάζουν σαν παιδιά με τα όρια του γρίφου διαβάζοντας αστυνομικά μυθιστορήματα, αναζητώντας τον ένοχο και απαντήσεις και ότι οι μικροί αναγνώστες παίρνουν πολύ σοβαρά την αναζήτηση του ενόχου και την αποκατάσταση της τάξης. Είναι σαν οι μικροί να μεγαλώνουν και οι μεγάλοι να μικραίνουν στην σύμβαση ενός έξυπνου παιχνιδιού που στήνουν αυτές οι ιστορίες. Όμως όλοι ξέρουμε ότι δεν υπάρχει τίποτα βαθύτερο τελικά από αυτό το παιχνίδι που παίζει κανείς με τον εαυτό του καθώς επιχειρεί να καθρεφτιστεί σε ένα βιβλίο. Και αυτή είναι η μαγεία της αστυνομικής αφήγησης: ότι καταφέρνει να συνδυάζει το βάρος με την ελαφρότητα, το παιχνίδι με τις πιο μύχιες σκέψεις και τον σκοτεινό βυθό εντός μας, εφευρίσκοντας κάθε φορά μια λεπτή ισορροπία ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι.
